Nhiều người vẫn thắc mắc kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường khác nhau như thế nào. Câu trả lời sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây của Khacnhaugiua.vn. Các bạn tham khảo ngay nhé!
1. Khái niệm
Điểm khác nhau giữa kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường chính là khái niệm về hai loại hình này.
Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hoá, dịch vụ trên thị trường.
Ở nền kinh tế thị trường, trong trường hợp lượng cầu hàng hoá lớn hơn lượng cung thì giá cả hàng hoá sẽ tăng lên, mức lợi nhuận cũng tăng khuyến khích người sản xuất tăng lượng cung. Đơn vị sản xuất nào có cơ chế sản xuất hiệu quả hơn đồng nghĩa với việc có tỷ suất lợi nhuận cao hơn cho phép tăng quy mô sản xuất. Ngược lại, những đơn vị sản xuất có cơ chế sản xuất kém hiệu quả thì sẽ có tỷ suất lợi nhuận thấp, khả năng mua nguồn lực sản xuất thấp dẫn đến khả năng cạnh tranh kém, bị đào thải nhanh chóng.
Trong khi đó, nền kinh tế bao cấp là nền kinh tế kế hoạch hoá – một đặc điểm của nền kinh tế theo chủ nghĩa cộng sản. Kinh tế tư nhân dần bị xoá bỏ trong nền kinh tế, nhường chỗ cho kinh tế nhà nước chỉ huy.
Trong nền kinh tế bao cấp, thương nghiệp tư nhân bị loại bỏ, hàng hoá được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn quyền điều hành, hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do hàng hóa từ địa phương này sang địa phương khác.
2. Đơn vị làm chủ
Trong nền kinh tế thị trường sẽ có sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp được tạo điều kiện để phát triển.
Tuy nhiên, trong nền kinh tế bao cấp, nhà nước hoàn toàn độc quyền phối hàng hoá, hạn chế trao đổi bằng tiền mặt. Cụ thể, chế độ hộ khẩu được thiết lập trong thời kỳ này để phân phối lương thực, thực phẩm theo đầu người, tiêu biểu nhất là sổ gạo ấn định số lượng và mặt hàng được phép mua.
Đây cũng là một điểm khác nhau khá rõ rệt của kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường.
3. Vai trò của tiền tệ
Vai trò của tiền tệ là đặc điểm khác nhau tiếp theo giữa hai hình thái kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường.
Cụ thể, trong nền kinh tế bao cấp, việc phân phối hàng hoá chủ yếu dựa vào hệ thống tem phiếu. Mua hàng gì thì có tem phiếu hàng đó. Một phần tiêu biểu của thời kỳ bao cấp là đồng tiền Việt Nam bị mất giá. Lương của công nhân cũng được trả bằng hiện vặt thay vì tiền mặt.
Thị trường tự do bị xem là bất hợp pháp và bị hạn chế nên hàng hóa lưu thông trên thị trường chợ đen ít và giá rất cao. Người dân, cán bộ công nhân viên thường bán hàng tiêu dùng mà họ không sử dụng ra thị trường chợ đen.
Trong khi đó, hình thái kinh tế thị trường không sử dụng tem phiếu, tiền tệ được đẩy mạnh lưu thông và phát hành.
4. Văn hoá
Trong nền kinh tế bao cấp, người dẫn ít được tiếp xúc với văn hoá phương Tây, văn học, phim, nhạc đều được kiểm duyệt gắt gao. Báo chí không có quảng cáo thương mại, giống nhau về quan điểm, tư tưởng, chỉ khác là phục vụ cho các đối tượng khác nhau, không chạy theo lợi nhuận vì được bao cấp.
Trong khi đó, ở nền kinh tế thị trường, tinh thần hội nhập được lan toả mạnh mẽ. Người dân được thoải mái tiếp cận với nhiều nền văn hoá, thoải mái hơn trong việc thưởng thức nghệ thuật tận hưởng cuộc sống. Các hoạt động quảng cáo thương mại được đẩy mạnh.
5. Xã hội
Việt Nam là đất nước đã trải qua thời kỳ kinh tế bao cấp vì thế những biểu hiện về xã hội trong thời kỳ này còn được lưu lại rất rõ. Cụ thể, mặc dù không có luật chính thức, nhưng nhà nước khá thận trọng với người phương Tây, người nước ngoài vì khác biệt tư tưởng và các vấn đề an ninh. Người Việt phần lớn không được tiếp xúc với người ngoại quốc. Du lịch không được quan tâm, xuất nhập cảnh rất gắt gao.
Sự thiếu thốn thời bao cấp khiến nạn ăn cắp vặt nảy sinh. Phân hóa giàu nghèo rất thấp. Giáo dục, y tế được bao cấp dù khá nghèo nàn về trang thiết bị. Không có nhiều loại hình giải trí nhưng con người ít chịu áp lực của công việc và nhu cầu vật chất hơn so với thời kỳ Đổi Mới.
Trong khi đó, ở nền kinh tế thị trường, tinh thần mở cửa với quốc tế được chú trọng. Du lịch được phát triển mạnh mẽ. Giáo dục, y tế được đầu tư đúng mực, đảm bảo chữa trị đầy đủ cho người dân. Tuy nhiên, nền kinh tế thị trường thường phân hoá giàu nghèo rất lớn. Người giàu sẽ ngày càng thâu tóm nhiều quyền lực và của cải. Ngược lại, người nghèo sẽ ngày càng nghèo hơn.
Trên đây là một số điểm khác nhau giữa nền kinh tế bao cấp và nền kinh tế thị trường được Khacnhaugiua.vn tổng hợp lại được. Hy vọng thông qua bài viết này, các bạn độc giả đã có thêm những thông tin cần thiết để nâng cao hiểu biết cũng như ứng dụng trong công việc và cuộc sống.
