Lý luận và thực tiễn là hai trong số những phạm trù quan trọng của triết học Mác – Lênin. Vậy sự khác nhau giữa lý luận và thực tiễn là gì? Cùng Khacnhaugiua.vn đi tìm câu trả lời ngay trong bài viết dưới đây nhé!
1. Khái niệm
Lý luận và thực tiễn có điểm khác nhau đầu tiên nằm ở khái niệm bản chất của chúng. Cụ thể, lý luận là hệ thống những tri thức được khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn, phản ánh mối liên hệ bản chất, tất nhiên, mang tính quy luật của các sự vật, hiện tượng được biểu đạt bằng hệ thống nguyên lý, quy luật, phạm trù.
Trong khi đó, thực tiễn là toàn bộ những hoạt động có tính lịch sử – xã hội của con người.
2. Đặc trưng
Lý luận và thực tiễn khác nhau ở đặc trưng của chúng. Đối với đặc trưng của lý luận, người ta có thể kể đến một số tính chất sau:
- Lý luận có tính hệ thống, tính khái quát cao và tính lô gíc chặt chẽ. Bản thân của lý luận là hệ thống tri thức được khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn; thu được từ kinh nghiệm, từ quan sát và thực nghiệm khoa học.
- Cơ sở của lý luận là những trí thức kinh nghiệm thực tiễn, không có kinh nghiệm thực tiễn thì không có cơ sở để khái quát lý luận.
- Lý luận phản ánh được bản chất của sự vật, hiện tượng; nó phản ánh được mối liên hệ bản chất, tất nhiên, mang tính quy luật của sự vật, hiện tượng.
Lý luận có tính hệ thống, tính khái quát cao và tính logic chặt chẽ
ly-luan-thuc-tien-2
Trong khi đó, thực tiễn mang những đặc trưng sau đây:
- Thực tiễn là những hoạt động vật chất – cảm tính của con người hay nói khác đi là những hoạt động vật chất mà con người cảm giác được, quan sát được, trực quan được. Hoạt động vật chất – cảm tính là những hoạt động mà con người phải sử dụng lực lượng vật chất, công cụ vật chất tác động vào các đối tượng vật chất để biến đổi chúng; trên cơ sở đó, con người làm biến đổi thế giới khách quan và biến đổi chính bản thân mình.
- Thực tiễn là hoạt động chỉ diễn ra trong xã hội, với sự tham gia đông đảo của mọi người, luôn bị giới hạn bởi những điều kiện lịch sử – xã hội cụ thể và cũng trải qua các giai đoạn lịch sử phát triển cụ thể. Do vậy, thực tiễn là những hoạt động mang tính lịch sử – xã hội của con người.
- Thực tiễn là hoạt động có tính mục đích nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội để phục vụ con người. Nói tới thực tiễn là nói tới hoạt động có tính tự giác cao của con người, khác hẳn với hoạt động chỉ dựa vào bản năng, thụ động của động vật.
3. Vai trò của lý thuyết với thực tiễn và ngược lại
Lý luận và thực tiễn là hai phạm trù đối lập nhau. Tuy nhiên, chúng lại có vai trò tương hỗ nhau. Đây cũng là một điểm khác biệt thú vị của lý luận và thực tiễn.
Vai trò của lý luận đối với thực tiễn bao gồm:
- Soi đường, dẫn dắt, chỉ đạo thực tiễn.
- Giáo dục, thuyết phục, động viên và tập hợp quần chúng.
- Góp phần dự báo, định hướng cho hoạt động thực tiễn, giúp cho hoạt động thực tiễn bớt mò mẫm, vòng vo.
- Cung cấp cho con người những tri thức khoa học về tự nhiên, xã hội và về bản thân con người.
- Lý luận có tính độc lập tương đối so với thực tiễn. Nó có thể tác động trở lại thực tiễn, góp phần làm biến đổi thực tiễn. Sự tác động của lý luận đối với thực tiễn cũng phải thông qua hoạt động thực tiễn và phụ thuộc vào các yếu tố cơ bản: tính khoa học, tính đúng đắn của lý luận; mức độ thâm nhập của lý luận khoa học vào quảng đại quần chúng nhân dân; sự vận dụng đúng đắn, sáng tạo của chủ thể lãnh đạo, quản lý.
Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Chỉ có thực tiễn mới là tiêu chuẩn khách quan duy nhất để khẳng định chân lý, bác bỏ sai lầm.
ly-luan-thuc-tien-3
Trong khi đó, vai trò của thực tiễn đối với lý luận bao gồm:
- Là cơ sở, động lực của nhận thức, lý luận. Thực tiễn là cơ sở bởi nó đã cung cấp chất liệu, cung cấp vật liệu cho nhận thức, lý luận. Thực tiễn là động lực bởi thực tiễn luôn vận động và đề ra nhu cầu, nhiệm vụ đòi hỏi các nhà lý luận phải giải quyết, thúc đẩy nhận thức, lý luận phát triển.
- Là mục đích của nhận thức, lý luận. Hoạt động nhận thức, lý luận không có mục đích tự thân mà phải nhằm trở lại phục vụ thực tiễn. Lý luận chỉ có ý nghĩa đích thực khi chúng được vận dụng vào thực tiễn, phục vụ thực tiễn, làm biến đổi thực tiễn. Do vậy, thước đo đánh giá giá trị của lý luận chính là thực tiễn.
- Là tiêu chuẩn đánh giá sự đúng, sai của nhận thức, lý luận. Lý luận có thể phản ánh đúng hoặc không đúng hiện thực khách quan. Để đánh giá lý luận đó đúng hay sai phải được kiểm nghiệm thông qua thực tiễn. Thông qua thực tiễn, con người mới vật chất hoá được tri thức, hiện thực hoá được tư tưởng, mới biết được nhận thức, lý luận của mình là đúng hay sai.
- Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Chỉ có thực tiễn mới là tiêu chuẩn khách quan duy nhất để khẳng định chân lý, bác bỏ sai lầm. Bản thân thực tiễn không đứng im mà luôn luôn thay đổi, do đó, khi thực tiễn thay đổi thì tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý cũng phải thay đổi theo cho phù hợp.
Trên đây là một số điểm khác nhau giữa lý luận và thực tiễn dưới góc nhìn của triết học. Thông qua bài viết, Khacnhaugiua.vn hy vọng các bạn độc giả có thêm những kiến thức hữu ích. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào cần được giải đáp, vui lòng gửi câu hỏi về cho chúng mình nhé!
