Trong Sinh học, hai hình thức hoại sinh và ký sinh rất hay bị nhầm lẫn và được thắc mắc bởi rất nhiều người đang tìm hiểu. Khacnhaugiua.vn sẽ giúp bạn phân biệt hai hình thức này trong bài viết dưới đây!
1. Khái niệm
Khái niệm là tiêu chí đầu tiên giúp bạn phân biệt sự khác nhau giữa hoại sinh và ký sinh. Bởi về bản chất hai hình thức sinh học này là hoàn toàn khác nhau.
Ký sinh là mối quan hệ cộng sinh không tương hỗ giữa các loài, trong đó loài này là vật ký sinh, sống bám vào vật chủ hoặc vật chủ. Ký sinh trùng và vật chủ có thể là động vật hoặc thực vật, đơn bào hoặc đa bào.
Trong khi đó, hoại sinh là dạng sinh vật nhận chất dinh dưỡng bằng cách phân hủy, hấp thụ các sản phẩm hoặc chất thải của các sinh vật khác đã chết hoặc đang trong quá trình phân hủy. Những sinh vật không có diệp lục (như nấm và một số loài lan rừng) hoặc vi khuẩn trong đất.
2. Các dạng hình thái
Có một số dạng ký sinh có thể kể đến như:
- Ký sinh thực sự là ký sinh trùng bám vào vật chủ. Nếu là ký sinh bắt buộc thì khi chết vật chủ thường có thể chết theo. Ví dụ như sâu, … hoặc các loại cây như hương thảo, tầm gửi.
- Ký sinh trùng bố mẹ, là trường hợp loài vật này lừa dối và nhường con của mình cho động vật khác nuôi như chim tu hú, cá da trơn Mochokidae Synodontis Multiunctatus từ hồ Tanganyika, một số loài ong, kiến, bướm như Phengaris rebeli, … Vật chủ được gửi ký sinh thường không chết, chúng chỉ cung cấp dinh dưỡng cho loài sống ký sinh và có thể mất con của mình.
- Có các dạng ký sinh (ký sinh trùng) với nhiều loại và mức độ khác nhau.
- Ký sinh đẻ trứng bằng cách: Ký sinh đẻ trứng vào vật chủ, ấu trùng bám vào cơ thể hoặc chui vào cơ thể vật chủ, ăn các chất sinh vật. Phổ biến nhất là ong bắp cày đẻ trứng vào các loài côn trùng khác.
- Bắt làm thức ăn cho ấu trùng: Thông thường các loại ong bắp cày có nọc độc như ong bắp cày, chích các động vật khác làm tê liệt hoặc giết chết con mồi nhưng không bị phân hủy. Con mồi sau đó được đưa về tổ để dần dần làm thức ăn cho ấu trùng.
- Klepto Parasitism là một hình thức ăn cắp thức ăn mà loài khác có được. Điều này thường xảy ra trong các loài (nội đặc hiệu) hoặc giữa các loài có chung một loại thức ăn khó kiếm. Ví dụ, các loài động vật như sư tử, báo hoa mai, linh cẩu, gấu, … thường rình mồi khi con mồi ở thế yếu. Con người cũng nằm trong hình thức ký sinh này do các hành vi cướp bóc ngoại loài và trong cả nội bộ loài.
Hoại sinh không có nhiều dạng như kí sinh. Dạng nguyên sinh vẫn là dạng sinh vật nhận chất dinh dưỡng bằng cách phân hủy, hấp thụ các sản phẩm, chất thải của các sinh vật khác đã chết hoặc đang trong quá trình phân hủy.
3. Tính chất
Đối với hình thức ký sinh, ký sinh trùng nhỏ hơn nhiều so với vật chủ của nó, các nhà sinh vật học kết luận về các loài sống, và sinh sản nhanh hơn và thường xuyên hơn vật chủ. Các ví dụ điển hình về ký sinh trùng bao gồm ký sinh trên vật chủ là động vật có xương sống và tất cả các loài vật chủ khác như giun Cestoda, sán, ký sinh trùng sốt rét, Plasmodium và bọ chét.
Tác hại và lợi ích của cộng sinh với ký sinh được coi là hoàn thiện của các loại liên quan. Ký sinh trùng có thể làm lợi ích cho vật chủ bằng nhiều cách, qua phạm vi chung hoặc chuyên môn bệnh lý (như là thiến), làm suy yếu đi đặc điểm giới tính thứ sinh, làm tác động tới vật chủ. Ký sinh trùng được lợi ích từ vật chủ qua thức ăn, nơi sống, và dùng vật chủ để sinh sản.
Mối quan hệ đặc biệt giữa các loài có thể mang lại lợi ích cho một số loài, nhưng không phải tất cả. Trong nhiều trường hợp, rất khó để khẳng định vật chủ có bị hại hay không. Ngoài ra còn có các vấn đề khác như hiện nay không có chuyên gia nào biết các bộ phận của ký sinh trùng hoặc mối quan hệ giữa các loài có tuổi thọ thấp. Trong y học, chỉ sinh vật nhân chuẩn mới được coi là ký sinh trùng, điển hình là vi khuẩn và vi rút được coi là ký sinh trùng.
Trong khi đó, đối với hoại sinh sẽ có các đặc điểm như:
- Dị dưỡng: Saprophytes là sinh vật dị dưỡng, vì chúng lấy năng lượng từ các chất hữu cơ chết hoặc từ các khối có hại. Từ những vật liệu phân hủy này, người ta chiết xuất ra nhiều hợp chất khác nhau được sử dụng để thực hiện các chức năng quan trọng của sinh vật.
- Thẩm thấu: Những sinh vật này hấp thụ chất dinh dưỡng bằng cách thẩm thấu. Ở đây, gradien nồng độ của chất, trong hai môi trường khác nhau, đóng một vai trò quan trọng trong việc vận chuyển các chất dinh dưỡng. Việc thu nhận các chất dinh dưỡng hữu cơ, ở cả sinh vật thẩm thấu và dị dưỡng, phụ thuộc vào quá trình tiêu hóa bên ngoài. Trong trường hợp này, các enzym tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân hủy của các phân tử.
- Thành tế bào: Tế bào của nấm, vi khuẩn và nấm mốc có thành tế bào kháng thuốc. Điều này là do chúng phải chịu được lực thẩm thấu và sự phát triển của tế bào. Vách nằm bên ngoài màng tế bào. Nấm có thành tế bào bao gồm kitin. Trong tảo, chúng thường được cấu tạo từ glycoprotein và polysaccharid, và trong một số trường hợp, silicon dioxide.
- Màng sinh chất: Màng sinh chất ở sinh vật nhân sơ có tính thấm chọn lọc. Điều này cho phép, thông qua sự khuếch tán, chỉ một số loại phân tử hoặc ion nhất định đi qua nó.
- Biến đổi cơ chất: Một số loại nấm hoại sinh làm thay đổi độ pH của môi trường. Đây là đặc điểm nổi bật của nấm lim xanh (dematiaceae), thuộc chi Penicillium ..
Trên đây là một số điểm khác nhau của hoại sinh và ký sinh mà Khacnhaugiua.vn tổng hợp lại được. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào khác liên quan đến Sinh học, đừng ngần ngại gửi câu hỏi về cho Khacnhaugiua.vn bạn nhé!
