Bản đồ, như ta đã biết, là một hình anh thu nhỏ, tái hiện thế giới thực bên ngoài. Để có thể chuyển đổi thế giới thực thành bản đồ với kích thước trên giấy, chúng ta phải sử dụng một tỉ lệ cụ thể. Tỉ lệ bản đồ giúp xác định mối quan hệ về khoảng cách giữa bản đồ và thế giới thực.
Thông thường, tỉ lệ bản đồ được hiển thị ở phía trên hoặc góc bên của bản đồ và có thể được biểu diễn dưới hai dạng chính là tỉ lệ số và tỉ lệ thước
I. Tỉ lệ số (trong bản đồ)
Tỉ lệ số: Loại tỉ lệ này giống với số thập phân, với tử số luôn là 1 và mẫu số thường là 1000, 10000 hoặc 100000. Mẫu số càng lớn, tỉ lệ càng lớn. Ví dụ: tỉ lệ 1:10000 đồng nghĩa với việc 1 cm trên bản đồ tương ứng với 10000 cm (hoặc 10 km) trong thế giới thực (như hình dưới)
II. Tỉ lệ thước (trong bản đồ)
Tỉ lệ thước: Tỉ lệ này thể hiện trực tiếp bằng thước đo đã tính sẵn. Mỗi đọan đều ghi số đo độ dài tương ứng trên thực địa. 1 đoạn của thước có thể là 1 khoảng cách nào đó ví dụ 1 đoạn của tỉ lệ thước có thể tương ứng 1000km ngoài thực tế.
III. Khác nhau giữa tỉ lệ số và tỉ lệ thước
Dưới đây là một bảng so sánh sự khác nhau giữa hai tỉ lệ: tỉ lệ số và tỉ lệ thước.
| Khía cạnh | Tỉ lệ Số | Tỉ lệ Thước |
|---|---|---|
| Đại diện | Biểu thị dưới dạng phân số. | Thường là một dải vạch hoặc thanh thước trên bản đồ. |
| Mối quan hệ | Biểu thị mối quan hệ giữa kích thước trên bản đồ và kích thước thực tế. | Cung cấp một phương tiện trực quan để đo khoảng cách trên bản đồ và ước tính khoảng cách thực tế. |
| Ví dụ | 1:50.000 (Mỗi đơn vị trên bản đồ tương đương với 50000 đơn vị trong thế giới thực). | Thanh thước trên bản đồ có đoạn vạch tương ứng với một khoảng cách cụ thể. |
| Mục đích | Dùng để biểu thị tỉ lệ quy mô của bản đồ. | Dùng để đo và ước tính khoảng cách trên bản đồ. |
| Quy mô bản đồ | Có thể áp dụng cho toàn bản đồ. | Thường có thể thay đổi với từng phần của bản đồ. |
| Thông tin chính trên bản đồ | Thường được in hoặc ghi rõ ở góc bản đồ. | Thường là một phần của giao diện bản đồ và có thể di chuyển. |
Hiểu một cách đơn giản, tỉ lệ số và tỉ lệ thước chỉ là các cách biểu đạt khoảng cách trên bản đồ. Chúng chỉ khác nhau về cách biểu đạt để người đọc bản đồ dễ hình dung và tính toán các khoảng cách thực tế. Mỗi người sẽ có cách chọn lựa và đọc bản đồ theo cách khác nhau mà họ cảm thấy phù hợp bằng tỉ lệ số hoặc tỉ lệ thước.
