Mỗi từ có một nghĩa cụ thể và không thể thay thế cho nhau.

Có thể bạn sẽ nghe ai đó chê bai thuyết tiến hóa bởi vì nó ‘chỉ là theory – lý thuyết’ mà thôi. Mặc khác, trọng lực hẳn phải là sự thật 100 phần trăm – bởi suy cho cùng thì nó là một ‘law-định luật’. Nó đã được chứng minh kỹ lưỡng đến mức bạn thậm chí có thể gọi nó là một ‘scientific fact – sự thật khoa học’. Thật không may, tất cả những ấn tượng này không hoàn toàn đúng. Các từ “fact”, “hypothesis”, “theory”, và “law” có ý nghĩa rất cụ thể trong thế giới khoa học và chúng không khớp chính xác với những từ chúng ta sử dụng trong ngôn ngữ hàng ngày.

Fact – Sự thật

“Khi bạn đánh rơi một cây bút chì, nó sẽ rơi xuống đất.”

Điều này thì khá đơn giản, nhưng nó chứa một sự cảnh báo lớn. Trong khoa học, một sự thật là một quan sát đã được xác nhận nhiều lần đến mức các nhà khoa học có thể, với mọi ý định và mục đích, chấp nhận nó là “đúng”. Nhưng mọi thứ trong khoa học đều đi kèm với một mức độ không chắc chắn, do đó, không nghi ngờ gì khi không có gì là “đúng” về mặt khoa học. Bạn có thể nói rằng “tất cả thiên nga đều trắng” là một sự thật, nhưng luôn có khả năng bạn có thể nhìn thấy một con thiên nga đen và ném sự thật đó ra ngoài cửa sổ. Tương tự như vậy, bạn có thể nói rằng mỗi khi bạn buông bút chì, nó sẽ rơi xuống sàn, nhưng khoa học vẫn để lại chỗ cho cơ hội biến mất của cây bút, vô cùng nhỏ mà điều đó có thể sẽ không xảy ra.

Hypothesis – Giả thuyết

“Một chiếc bút chì rơi xuống bởi vì có một lực kéo nó xuống.”

Giả thuyết là một lời giải thích dự kiến về một quan sát có thể được kiểm tra. Nó chỉ là một điểm bắt đầu để điều tra thêm. Bất kỳ một quan sát nào cũng thường đi kèm với một loạt các giả thuyết. Nếu bạn quan sát thấy một con thiên nga có màu trắng, giả thuyết của bạn có thể là nó được sơn, hoặc nó bị tẩy trắng bởi ánh nắng mặt trời, hoặc lông của nó bị thiếu sắc tố. Sau đó, bạn có thể điều tra tất cả các giả thuyết đó và đưa ra giả thuyết được nhiều bằng chứng ủng hộ nhất, nếu có.

Trong suốt lịch sử, đã có rất nhiều giả thuyết về lý do tại sao mọi thứ lại rơi xuống khi bạn làm rơi chúng. Aristotle tin rằng đó là vì các vật thể vật chất có xu hướng rơi về phía trung tâm của vũ trụ, mà người Hy Lạp cổ đại tin rằng đó là Trái đất. Newton lý luận rằng tất cả các vật thể liên kết với Trái đất phải bị hút vào Trái đất, ngoài ra, tất cả các hành tinh cũng phải bị hút bởi các hành tinh khác, và cứ như vậy với mọi vật thể trong vũ trụ. Giả thuyết của ông là tất cả điều này xảy ra thông qua một lực hút mà ông gọi là lực hấp dẫn.

Law – Định luật

“Bất kỳ hạt vật chất nào trong vũ trụ đều hút bất kỳ hạt nào khác với một lực thay đổi trực tiếp như tích của các khối lượng và tỷ lệ nghịch là bình phương khoảng cách giữa chúng.”

Bạn có thể mong đợi “lý thuyết” là bước tự nhiên tiếp theo trong con đường dẫn đến chân lý khoa học này(và công bằng mà nói, chúng tôi đã tiết lộ với bạn điều đó bằng tiêu đề bài), nhưng bạn đã nhầm. Điều đó không có nghĩa là một định luật kém hơn một lý thuyết; nó chỉ là một điều hoàn toàn khác. Trong khoa học, định luật là một mô tả chi tiết về cách một số khía cạnh của thế giới tự nhiên hoạt động, thường liên quan đến toán học. Định luật vạn vật hấp dẫn của Newton, như đã trích dẫn ở trên, mô tả cách vật chất hoạt động với độ chính xác ấn tượng. Nó giúp dễ dàng dự đoán một mặt trăng sẽ hoạt động như thế nào nếu nó rất lớn và gần so với hành tinh rất nhỏ và xa của nó. Nhưng làm thế nào tất cả điều đó được mô tả – định luật không giải thích tại sao.

Theory – Lý thuyết

“Khối lượng và năng lượng khiến không – thời gian bị cong, và lực hấp dẫn sinh ra từ độ cong của không – thời gian.”

Lý thuyết là lời giải thích về một số khía cạnh của thế giới tự nhiên được chứng minh rõ ràng bởi các sự thật, giả thuyết đã được kiểm nghiệm và các quy luật. Trích dẫn ở trên là một phiên bản đơn giản hóa về thuyết tương đối của Einstein. Newton nói rằng hai vật thể hút nhau dựa trên khối lượng của chúng và khoảng cách giữa chúng; Einstein cho biết điều này xảy ra bởi vì khối lượng của mỗi vật thể làm sai lệch cấu trúc của vũ trụ theo đúng nghĩa đen, và khối lượng càng lớn thì biến dạng càng lớn.

Một lý thuyết là ông tổ của tất cả các tuyên bố khoa học, đó là lý do tại sao nó là vô nghĩa khi nói rằng thuyết tiến hóa “chỉ là lý thuyết”. Như Joe Hanson đưa nó vào video của anh ấy cho It’s Okay to Be Smart, “Hãy dừng việc nói về nó như một điều tồi tệ. Gọi nó là lý thuyết có nghĩa là nó đã vượt qua những bài kiểm tra khó khăn nhất mà chúng ta có thể ném vào nó và thuyết tiến hóa đã được thử nghiệm nhiều hơn bất kỳ thuyết mà chúng tôi biết. “

Nhưng như chúng tôi đã nói, khoa học không bao giờ nói lên bất cứ điều gì chắc chắn 100%. Thuyết của Einstein bị phá vỡ khi bạn áp dụng nó vào cơ học lượng tử, nó liên quan đến hành vi của các hạt hạ nguyên tử nhỏ bé. Do đó, nhiều nhà khoa học đang tạo ra cơ hội mới khi đưa ra những giả thuyết mới về lực hấp dẫn. Nhưng điều đó không có nghĩa là Einstein đã sai. Thuyết tương đối giải thích phần lớn các quan sát của chúng ta, và mỗi khi các nhà khoa học cố gắng chứng minh điều đó là sai, họ đều thất bại. Đó là điểm mạnh của một lý thuyết khoa học: Nó được xây dựng trên một nền tảng đủ vững chắc mà ngay cả khi bạn tìm thấy một vài vết nứt trên đó, bạn vẫn có thể tin tưởng rằng toàn bộ cấu trúc sẽ vẫn sẽ đứng vững.

Tổng kết:

• Fact(Sự thật): một quan sát đã được xác nhận nhiều lần và được chấp nhận là “đúng” 
• Hypothesis(Giả thuyết): một lời giải thích dự kiến về một quan sát có thể được kiểm tra. 
• Law(Định luật): một mô tả chi tiết về cách một số khía cạnh của thế giới tự nhiên hoạt động, thường liên quan đến toán học. 
• Theory(Lý thuyết): lời giải thích về một số khía cạnh của thế giới tự nhiên được chứng minh rõ ràng bởi các sự thật, giả thuyết đã được kiểm nghiệm và các quy luật. 

Nguồn:

Bài viết này xuất hiện lần đầu trên Curiosity.com.

Được dịch từ: https://www.discovery.com/science/Difference-Between-Fact-Hypothesis-Theory-Law-Science